Καθώς τα καλοκαίρια στην Ελλάδα τείνουν να γίνονται ολοένα και πιο θερμά, με τον υδράργυρο να ξεπερνά όλο και συχνότερα τους 40 βαθμούς Κελσίου, οι ελληνικές πόλεις μετατρέπονται σε πραγματικές παγίδες θερμότητας.
Ανάμεσα στους κύριους ενόχους που εντείνουν αυτό το φαινόμενο, είναι και η κυκλοφορία οχημάτων η οποία παίζει σημαντικό ρόλο. Οι κινητήρες, τα φρένα, τα καυσαέρια και τα κλιματιστικά των αυτοκινήτων, συμβάλλουν όλα μαζί στην περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας μέσα στον αστικό ιστό, επιβαρύνοντας το μικροκλίμα και ενισχύοντας το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας.
Το φαινόμενο αυτό περιγράφει την τάση των πόλεων να συγκρατούν περισσότερη θερμότητα σε σχέση με τις αγροτικές ή λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές.
Η άσφαλτος, το τσιμέντο και τα σκοτεινά, απορροφητικά υλικά που κυριαρχούν στον αστικό σχεδιασμό, παγιδεύουν τη θερμότητα της ημέρας και την αποδίδουν αργά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Παράλληλα, η απουσία δέντρων, η εκτεταμένη χρήση κλιματιστικών και κυρίως η κυκλοφορία χιλιάδων οχημάτων, ενισχύουν τη θερμική επιβάρυνση.
Πώς επηρεάζουν τα αυτοκίνητα
Τα αυτοκίνητα, και ειδικότερα όσα χρησιμοποιούν κινητήρες εσωτερικής καύσης, μετατρέπουν περίπου το 65% της ενέργειας που καταναλώνουν σε θερμότητα, η οποία εκλύεται άμεσα στο περιβάλλον. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό ποσοστό θερμικών απωλειών.
Επιπλέον, η τριβή των φρένων και των ελαστικών ανεβάζει τη θερμοκρασία του οδοστρώματος, ενώ τα καυσαέρια που εκπέμπονται συμβάλλουν στον σχηματισμό χαμηλού όζοντος, προσθέτοντας ένα ακόμη στρώμα θερμικής έντασης στον ήδη επιβαρυμένο αέρα.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από τα κλιματιστικά, τα οποία διοχετεύουν θερμό αέρα προς τα έξω, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την θερμοκρασία σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Πώς μεταφράζονται όλα αυτά στην πράξη; Μελέτες δείχνουν ότι η θερμοκρασία σε δρόμους με έντονη κυκλοφορία, μπορεί να είναι έως και 2 με 4 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη σε σχέση με πιο ήσυχες και "πράσινες” περιοχές.
Σε συνθήκες καύσωνα, αυτή η διαφορά μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερη και να αποβεί κρίσιμη τόσο για την ανθρώπινη υγεία όσο και για τη συνολική λειτουργία μιας πόλης.
Επίδραση στην οδήγηση
Μια επιπλέον αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2-3 βαθμούς μπορεί να μειώσει την οδηγική απόδοση κατά 10 έως και 20%, να επιβραδύνει τον χρόνο αντίδρασης, να αυξήσει την απόσπαση της προσοχής και την κόπωση και να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων.
Ακόμη και απλές εργασίες γίνονται δυσκολότερες όταν η θερμοκρασία σώματος υπερβεί τους 37,5°C, κάτι που συμβαίνει γρήγορα όταν ο οδηγός βρίσκεται σε θερμό αυτοκίνητο για πολλή ώρα. Σε θερμοκρασίες πάνω από 38°C, ο καρδιακός ρυθμός ανεβαίνει απότομα, ενώ η ικανότητα συγκέντρωσης φθίνει.
Χειρότερα στις μεγάλες πόλεις
Η επιβάρυνση είναι αναμενόμενα ιδιαίτερα αισθητή στις μεγάλες ελληνικές πόλεις. Η Αθήνα θεωρείται μία από τις πιο θερμικά επιβαρυμένες πρωτεύουσες της Ευρώπης, με θερμοκρασιακές διαφορές που φτάνουν ή και ξεπερνούν τους 10 βαθμούς σε σχέση με τα προάστια ή τις περιφερειακές περιοχές.
Η κατάσταση είναι ακόμη πιο δύσκολη στις δυτικές συνοικίες της πόλης, όπου η απουσία πράσινου, η πυκνή δόμηση και η έντονη κυκλοφορία δημιουργούν το ιδανικό "θερμικό κοκτέιλ".
Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζει και η Θεσσαλονίκη, όπου το θερμικό φορτίο είναι αυξημένο στο κέντρο και σε περιοχές με έντονη κυκλοφορία, ενώ η θερμοκρασιακή διαφορά σε σχέση με τις ανατολικές, πιο δροσερές ζώνες φτάνει τους 2 βαθμούς.
Η Λάρισα, που συγκαταλέγεται στις θερμότερες πόλεις της χώρας, καταγράφει μέγιστες θερμοκρασίες που συχνά ξεπερνούν τους 41 βαθμούς, με περιορισμένο πράσινο και μεγάλη εξάρτηση από το αυτοκίνητο.
Τρόποι αντιμετώπισης
Για την αντιμετώπιση του φαινομένου, οι ειδικοί προτείνουν τον περιορισμό της κυκλοφορίας Ι.Χ., την ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών, τη στροφή προς την ηλεκτροκίνηση και την ενίσχυση του αστικού πρασίνου.
Παράλληλα, η χρήση ψυχρών υλικών στην κατασκευή δρόμων και πεζοδρομίων, η αποφυγή μαύρης ασφάλτου και η δημιουργία σκιερών διαδρομών μπορούν να μειώσουν σημαντικά τις τοπικές θερμοκρασίες.
Η συζήτηση για τις βιώσιμες πόλεις και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης δεν μπορεί να γίνει χωρίς να ληφθεί σοβαρά υπόψη η επίδραση της καθημερινής κυκλοφορίας.
Καθώς τα ρεκόρ θερμοκρασιών σπάνε το ένα μετά το άλλο, το πώς κινούμαστε στις πόλεις μας το καλοκαίρι ίσως αποδειχθεί καθοριστικό όχι μόνο για την άνεσή μας, αλλά και για την υγεία και την ίδια μας την επιβίωση.